Czy realizacja kampanii o zdrowiu psychicznym w miejscu pracy zapewni bezpieczeństwo psychologiczne pracowni_om? Czy uwzględnienie w pakiecie medycznym konsultacji psychologicznych i opieki psychiatrycznej sprawi, że zespół poczuje się bezpiecznie?

Oczywiście nie – zdrowie psychiczne i bezpieczeństwo psychologiczne w miejscu pracy to dwie odrębne (choć powiązane) sprawy.

Zdrowie psychiczne według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO)

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) definiuje zdrowie psychiczne jako stan dobrego samopoczucia, w którym jednostka może realizować swój potencjał, radzić sobie z normalnymi stresami życia, pracować i wnosić wkład w życie społeczność. Oznacza to nie tylko brak chorób psychicznych, ale także zdolność do rozwoju, samorealizacji i sprawnego funkcjonowania w społeczeństwie.

Zdrowie psychiczne to świadomość swoich możliwości, radzenie sobie z codziennym stresem oraz zdolność do pracy i/lub uczestniczenia w życiu społecznym. To indywidualny stan wewnętrzny, w którym istnieje równowaga emocjonalna (lub zdolność powrotu do stanu równowagi po np. kryzysie), zdolność do myślenia, działania i budowania relacji (!), a także odporność na trudności.

Bezpieczeństwo psychologiczne

A bezpieczeństwo psychologiczne to przede wszystkim cecha środowiska, a nie jednostki. To „przekonanie, że w zespole można bezpiecznie podejmować ryzyko interpersonalne – czyli mówić, zadawać pytania, przyznawać się do błędów, wyrażać wątpliwości – bez obawy przed upokorzeniem lub karą.” (Emy Edmondson, Firma bez strachu. Jak zbudować kulturę organizacyjną, w której bezpiecznie jest wyrażać pomysły, zadawać pytania i przyznawać się do błędów, mtbiznes, 2020).

O bezpieczeństwie psychologicznym możemy więc mówić, gdy w zespole mamy:

1. Brak lęku przed oceną – pracownicy nie boją się, że zostaną ośmieszeni, zawstydzeni czy zignorowani, gdy coś powiedzą lub popełnią błąd.

2. Otwartość na pomysły i pytania – zespół nie blokuje inicjatywy. Panuje atmosfera, w której każdy głos jest wartościowy, niezależnie od stanowiska czy doświadczenia.

3. Uczenie się na błędach – błędy traktowane są jako naturalna część pracy, a nie dowód niekompetencji. Ludzie mogą przyznać się do pomyłki bez obawy o konsekwencje.

4. Wzajemny szacunek i zaufanie – członkowie zespołu czują, że są szanowani i że mogą liczyć na wsparcie, zwłaszcza w trudnych sytuacjach.

Edmondson prowadziła badania w szpitalach. Zauważyła, że zespoły z wyższym poziomem zgłaszanych błędów… miały lepsze wyniki leczenia. Dlaczego? Bo ich członkowie nie bali się przyznać do błędów, co pozwalało szybko je naprawić i uczyć się na nich.

Bezpieczeństwo psychologiczne jest jednym z kluczowych elementów inkluzywnego miejsca pracy. Do jego zapewniania potrzebne są zarówno jasne zasady pracy, zakresy obowiązków, odpowiednie procedury przeciwdziałania dyskryminacji i mobbingowi, ale także odpowiednio przygotowani menedżerowi i tacy, którzy (ze wsparciem oficjalnych zasad w pracy) potrafią budować atmosferę bezpieczeństwa.

Co należy ponownie podkreślić – zdrowie psychiczne dotyczy jednostki, jej stanu psychicznego i emocjonalnego, natomiast bezpieczeństwo psychologiczne dotyczy środowiska, w którym jednostka przebywa (zespół, organizacja, rodzina, klasa, grupa itd.) – to kultura organizacyjna, styl zarządzania i poziom swobody wyrażania siebie w grupie.

Bezpieczeństwo psychologiczne w grupie wpływa na zdrowie psychiczne, ale nie jest jego jedynym determinantem, ani tym bardziej synonimem. Jest natomiast obszarem odpowiedzialności pracodawcy i czymś na co, ten ma bardzo duży wpływ.

Zdrowie psychiczne jednostki jest więc jak pień i korzenie drzewa, a bezpieczeństwo psychologiczne to gleba i klimat dla jego wzrostu.